Το Πολυτεχνείο ως ιστορικό γεγονός

Η αντιδικτατορική τομή, το κοινωνικό υπόστρωμα και η αποδόμηση των θεωριών συνωμοσίας

Πρόλογος

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973 αποτελεί ορόσημο στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Η ανάλυση των γεγονότων δεν μπορεί να περιοριστεί στη στιγμιαία κορύφωση ή στη συμβολική της διάσταση, αλλά πρέπει να συνδεθεί με το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο της εποχής. Από τα πρώτα χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας (1967–1974), φοιτητές, νέοι και πολίτες ανέπτυξαν ποικίλες μορφές αντίστασης, οι οποίες καλλιέργησαν την πολιτική και πολιτισμική ωριμότητα που κορυφώθηκε στο Πολυτεχνείο (Thompson, 2010)¹. Η σημασία της εξέγερσης δεν περιορίζεται στη συμβολή της στην ανατροπή της χούντας, αλλά συνδέεται ουσιαστικά με την εμφάνιση μιας αυθεντικά δημοκρατικής κοινωνικής δυναμικής.

1. Η αντιδικτατορική αντίθεση ως ενοποιητικός άξονας

Παρά τις ιδεολογικές διαφορές μεταξύ αριστεριστών, σοσιαλιστών, δημοκρατών, κομμουνιστών και ακομμάτιστων, το κοινό στοιχείο που συνέδεε τη μεγάλη πλειονότητα των νέων και του ευρύτερου πληθυσμού ήταν η αντίθεση στην αυταρχική φύση του καθεστώτος (Μαυρογορδάτος, 1983)². Η κινητοποίηση των φοιτητών δεν βασιζόταν σε ταξικά ή θεωρητικά προτάγματα, αλλά στην ανάγκη για ελευθερία, πολιτικά δικαιώματα, κοινωνική αξιοπρέπεια και έναν δημόσιο χώρο ανοικτό στη διαφωνία (Παπαδόπουλος, 2007)³.

Μαρτυρίες μαθητών και φοιτητών καταδεικνύουν ότι η καθημερινή συμμετοχή στην πολιτική και πολιτισμική ζωή των πόλεων και των πανεπιστημίων δημιούργησε αίσθηση συλλογικής εμπλοκής, ήδη πριν από την κορύφωση των γεγονότων (LiFO, 2013)⁴. Η κοινωνική απήχηση της εξέγερσης ήταν τόσο ευρεία, ώστε η διαμαρτυρία του Πολυτεχνείου έγινε ορατή ακόμη και σε περιφερειακές πόλεις, με συμμετοχή φοιτητών από πανεπιστήμια της Θεσσαλονίκης, των Ιωαννίνων και άλλων περιοχών (Tomanifesto, 2019)⁵.

2. Το Πολυτεχνείο ως κορύφωση μιας προϋπάρχουσας δυναμικής

Η φοιτητική αντίσταση είχε αναπτυχθεί σταδιακά μέσω θεάτρων, καλλιτεχνικών ομάδων, στέκιων, καφενείων και εθνικοτοπικών συλλόγων, οι οποίοι διαμόρφωναν ένα πλούσιο «αντιδικτατορικό οικοσύστημα» (Διαμαντούρος, 1998)⁶. Η πολιτική συνυπήρχε με την πολιτισμική δράση, έργα θεάτρου, μουσικής και ποίησης που περιείχαν έμμεσες ή σαφείς αναφορές στον αυταρχισμό. Οι φοιτητές συμμετείχαν σε συνελεύσεις και εκλογές παρατάξεων, μερικές φορές παράνομα και η φοιτητική κινητοποίηση στη Νομική Σχολή το 1972 αποτέλεσε προοίμιο για την κορύφωση του 1973 (Thompson, 2010)¹.

Το Πολυτεχνείο δεν ήταν μια έκρηξη «από το πουθενά», αλλά η λογική και ιστορική συνέπεια ενός κινήματος που ωρίμαζε πολιτικά, προετοιμάζοντας την κοινωνία για μαζική συμμετοχή.

3. Η απόρριψη των συνωμοσιολογικών ερμηνειών και η ιστορική διαδρομή τους

Οι θεωρίες συνωμοσίας γύρω από το Πολυτεχνείο έχουν μια ιστορική διαδρομή που δείχνει την πολιτική και επικοινωνιακή τους χρησιμότητα, παρά την έλλειψη αλήθειας. Τρεις βασικές εκδοχές έχουν κυκλοφορήσει:

1. Η άρνηση των γεγονότων: Αρχικά, κάποιοι ισχυρίζονταν ότι «στο Πολυτεχνείο δεν έγινε τίποτα», αμφισβητώντας την ίδια την ύπαρξη της εξέγερσης.

2. Η άρνηση θυμάτων: Αργότερα, κυκλοφόρησε η θέση ότι «ναι μεν έγινε το Πολυτεχνείο αλλά δεν υπήρξαν νεκροί», με σκοπό τη μείωση της ηθικής και πολιτικής βαρύτητας της εξέγερσης.

3. Η θεωρία των μυστικών υπηρεσιών: Σήμερα εμφανίζεται η εκδοχή ότι η εξέγερση οργανώθηκε από μυστικές υπηρεσίες για να «ρίξουν τον μη ελεγχόμενο Παπαδόπουλο» και να οδηγήσουν στην κατοχή της Κύπρου (Κουσούλας, 2016)⁷.

Ιστορικές και αρχειακές έρευνες καταρρίπτουν όλες αυτές τις θεωρίες. Δεν υπάρχει κανένα τεκμήριο που να συνδέει την εξέγερση με κάποιο οργανωμένο σχέδιο υπηρεσιών (ΕΚΚΕ)⁸. Σημαντικό είναι ότι η διάδοση αυτών των θεωριών προωθείται συστηματικά από ακροδεξιά και φασιστικά στοιχεία, με στόχο να απονομιμοποιηθεί η αυθεντική αντιδικτατορική μνήμη και να υπονομευθεί η κοινωνική σημασία του Πολυτεχνείου. Η κοινωνική και πολιτική κινητοποίηση των φοιτητών, μαθητών και πολιτών ήταν αυθόρμητη, βασισμένη στην ανάγκη για ελευθερία και δημοκρατία, και όχι αποτέλεσμα σκοτεινών σχεδίων.

4. Η πραγματική δυναμική της κρίσης του καθεστώτος

Η κρίση του καθεστώτος δεν προήλθε αποκλειστικά από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, αλλά από έναν συνδυασμό παραγόντων. Τη διάσπαση του στρατιωτικού μηχανισμού, τη σύγκρουση Παπαδόπουλου – Ιωαννίδη, τη διεθνή απομόνωση και τη σταδιακή απονομιμοποίηση στη δημόσια σφαίρα (Clogg, 1991; Woodhouse, 1991)⁹.

Η μαζική συμμετοχή και η κοινωνική απήχηση του Πολυτεχνείου επισφράγισαν τη φθορά της νομιμοποίησης του καθεστώτος, χωρίς να αποτελέσουν εργαλείο υπόγειων εξουσιών. Η κοινωνική αντίθεση έγινε ορατή και δημόσια, δημιουργώντας τις συνθήκες για την τελική πτώση της χούντας.

5. Η ιστορική σημασία του Πολυτεχνείου

Το Πολυτεχνείο αποτελεί κορυφαίο γεγονός συλλογικής αντίστασης, έκφραση πολιτικής ενηλικίωσης μιας γενιάς και καθοριστικό παράγοντα στην απονομιμοποίηση της χούντας (Σωτηρόπουλος, 2013)¹⁰. Ανέδειξε τη δύναμη της κοινωνικής αντίθεσης και καθιέρωσε τη μνήμη της ως σημείο αναφοράς για τη μεταπολιτευτική ελληνική κοινωνία, όχι ως προϊόν σκοτεινών σχεδίων.

Συμπεράσματα

1. Το Πολυτεχνείο ήταν η κορύφωση ενός πολυετούς φοιτητικού και κοινωνικού κινήματος. Δεν ήταν μια στιγμιαία ή αποσπασματική έκρηξη.

2. Η αντιδικτατορική αντίθεση ήταν ο ενοποιητικός άξονας για νέους και πολίτες, ανεξαρτήτως ιδεολογικής τοποθέτησης.

3. Οι θεωρίες συνωμοσίας που αμφισβητούν την αυθεντικότητα ή το αυθόρμητο της εξέγερσης είναι αβάσιμες, με πολιτική προέλευση από ακροδεξιά και φασιστικά στοιχεία, που επιδιώκουν την απονομιμοποίηση της αντιδικτατορικής μνήμης.

4. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, μαζί με την ευρύτερη κοινωνική κινητοποίηση, συνέβαλε αποφασιστικά στην απονομιμοποίηση της δικτατορίας και στην ωρίμανση της ελληνικής δημοκρατίας.

Επίλογος

Το Πολυτεχνείο δεν ήταν ούτε συγκυριακό ξέσπασμα ούτε προϊόν μυστικών σεναρίων. Ήταν η στιγμή όπου μια νέα γενιά, μέσα από θέατρα, τραγούδια, συλλόγους, συζητήσεις και μικρές πράξεις αντίστασης, συγκρότησε τον δικό της δημόσιο χώρο ελευθερίας και τον υπερασπίστηκε μέχρι το τέλος. Η ιστορική του αξία δεν περιορίζεται στη μεταπολιτευτική πολιτική εξέλιξη. Αποτελεί ζωντανό παράδειγμα συλλογικής δράσης, κοινωνικής ευαισθησίας και πολιτικής ωριμότητας.

————

Βιβλιογραφία

1. Thompson, M. (2010). Students and resistance in modern Greece. London: Routledge.
2. Μαυρογορδάτος, Γ. (1983). Η ελληνική πολιτική κοινωνία υπό τη χούντα. Αθήνα: Εκδόσεις Σοκόλης.
3. Παπαδόπουλος, Θ. (2007). Φοιτητικά κινήματα και πολιτική συνείδηση στην Ελλάδα 1967–1973. Αθήνα: Εκδόσεις Κάκτος.
4. LiFO. (2013, Νοέμβριος 16). Μαθητές και το Πολυτεχνείο: μαρτυρίες από την πρώτη γραμμή. Ανακτήθηκε από https://www.lifo.gr
5. Tomanifesto. (2019, Νοέμβριος 17). 46 χρόνια από το Πολυτεχνείο: η κινητοποίηση στη Θεσσαλονίκη. Ανακτήθηκε από https://www.tomanifesto.gr
6. Διαμαντούρος, Δ. (1998). Η νεολαία και η πολιτική στην Ελλάδα της δικτατορίας 1967–1974. Εκδόσεις Παπαζήση.
7. Κουσούλας, Γ. (2016). Συνωμοσιολογικές θεωρίες και πολιτική χειραγώγηση στην Ελλάδα. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική.
8. Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ). (n.d.). Το Πολυτεχνείο 1973: αρχειακό υλικό. Ανακτήθηκε από https://www.ekke.gr
9. Woodhouse, C. M. (1991). Modern Greece: a short history. London: Faber and Faber. Clogg, R. (1991). A concise history of Greece. Cambridge University Press.
10. Σωτηρόπουλος, Κ. (2013). Το Πολυτεχνείο ως ιστορικό γεγονός και μνήμη. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.

Μύθοι και Πραγματικότητα: Τα “Ελλάνια Όντα”, οι “Πλειάδες” και η Επιστήμη!

Πώς γεννιούνται οι νεοεσωτερικές θεωρίες και τι λέει πραγματικά η αστρονομία;

Εισαγωγή

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορούν ολοένα και περισσότεροι ισχυρισμοί που συνδέουν την αρχαία ελληνική μυθολογία με εξωγήινους πολιτισμούς:

• ότι υπάρχουν «Ελλάνια υπερδιαστατικά όντα», «Συνομοσπονδία 13 γαλαξιών» ή ότι το ηλιακό μας σύστημα «περιστρέφεται γύρω από τον κεντρικό ήλιο των Πλειάδων».

Ωστόσο, κανένας από αυτούς τους ισχυρισμούς δεν έχει επιστημονική τεκμηρίωση.

Πρόκειται για μίξη μυθολογίας, αποκρυφισμού και New Age φαντασίας — ένα φαινόμενο που ανήκει περισσότερο στη σφαίρα της ψυχολογίας και της πολιτισμικής μυθοπλασίας παρά στην αστρονομία.

Τι δείχνει η επιστήμη;

Η αστρονομία έχει απαντήσει με σαφήνεια σε όλα τα σχετικά ζητήματα:

• Οι Πλειάδες (Messier 45) είναι ένα ανοικτό σμήνος αστέρων μέσα στον Γαλαξία μας, περίπου 440 έτη φωτός μακριά. Δεν αποτελούν «κεντρικό ήλιο» ούτε επηρεάζουν βαρυτικά το ηλιακό μας σύστημα.
• Η Ανδρομέδα (M31) είναι ξεχωριστός γαλαξίας, 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά, χωρίς καμία φυσική σχέση με τη Γη.
• Το κέντρο του Γαλαξία μας φιλοξενεί τη μαύρη τρύπα Sagittarius A*, όχι κάποιον «κεντρικό ήλιο των Πλειάδων».
• Η πορεία του Ήλιου και των πλανητών είναι αποτέλεσμα βαρυτικών νόμων, που έχουν μετρηθεί με ακρίβεια από οργανισμούς όπως η NASA, η ESA και το Hubble Space Telescope.

Από πού προέρχονται οι “Ανδρομέδιοι” και οι “Πλειάδιοι”;

Οι όροι Ανδρομέδιοι, Πλειάδιοι και Αρκτούριοι εμφανίστηκαν σε αποκρυφιστικά και New Age κείμενα τη δεκαετία του 1980, κυρίως σε ΗΠΑ και Ευρώπη.

Περιγράφονται ως «εξωγήινες φυλές φωτός» που επικοινωνούν τηλεπαθητικά με την ανθρωπότητα.

Αυτές οι ιδέες δεν έχουν καμία σχέση με την ελληνική γραμματεία. Πρόκειται για προϊόντα του νεοεσωτερισμού — ενός κινήματος που συνδυάζει ανατολικές φιλοσοφίες, αποκρυφισμό και ψευδοεπιστημονικούς όρους (ενέργειες, δονήσεις, συχνότητες) για να δημιουργήσει έναν νέο, «κοσμικό» μύθο.

Σύμφωνα με την Encyclopaedia Britannica, το New Age είναι θρησκευτικό-πολιτισμικό ρεύμα, όχι επιστήμη.

Τι λένε οι αρχαίες πηγές;

Η ελληνική μυθολογία και φιλοσοφία, όπως τη συναντάμε στον Ησίοδο, τον Όμηρο, τον Πλάτωνα και τον Παυσανία, περιγράφουν τους θεούς ως σύμβολα φυσικών δυνάμεων, αρετών και παθών — όχι ως “εξωγήινες φυλές”.

Η Θεογονία του Ησιόδου, για παράδειγμα, παρουσιάζει τη δημιουργία του κόσμου μέσα από ποιητική αλληγορία, όχι αστρονομική περιγραφή. Οι Ολύμπιοι Θεοί είναι μορφές πολιτισμικού στοχασμού, όχι «διαστημικά όντα» με τεχνολογίες φωτός.

Πρωτογενή κείμενα μπορεί κανείς να μελετήσει στη Perseus Digital Library, όπου φαίνεται καθαρά ο συμβολικός χαρακτήρας των αρχαίων μύθων.

Γιατί οι θεωρίες αυτές διαδίδονται και επιβιώνουν;

Γιατί:

• Προσφέρουν νόημα και ταυτότητα σε μια εποχή αβεβαιότητας.
• Συνδέουν την εθνική υπερηφάνεια με κοσμική αποστολή («οι Έλληνες είναι παιδιά των άστρων»).
• Εμφανίζονται ως “εναλλακτική γνώση”, ενισχύοντας την ψευδαίσθηση αποκάλυψης ενός “κρυμμένου” μυστικού.

Η κοινωνιολογία της ψευδοαρχαιολογίας εξηγεί ότι τέτοιες αφηγήσεις χρησιμοποιούν το κύρος της επιστήμης χωρίς τις μεθόδους της. Εμφανίζονται επιστημονικοφανείς, αλλά δεν προσφέρουν ούτε παρατηρήσεις ούτε αποδείξεις.

Πώς ξεχωρίζουμε την επιστήμη από τη μυθοπλασία;

• Ελέγχουμε την πηγή – Είναι επίσημος επιστημονικός φορέας ή ανώνυμο blog;
• Αναζητούμε αποδείξεις – Υπάρχουν δεδομένα, δημοσιεύσεις, peer review;
• Αξιολογούμε το ύφος – Η επιστήμη εξηγεί, δεν “προφητεύει”.
• Αναγνωρίζουμε τον ρόλο του μύθου – Οι μύθοι έχουν αξία ως πολιτισμική μνήμη, όχι ως γεγονότα.

Επίλογος

Η ελληνική μυθολογία παραμένει ένας ζωντανός καθρέφτης του ανθρώπινου νου, γεμάτος σοφία και συμβολισμούς.

Η αστρονομία, αντίστοιχα, αποκαλύπτει την απέραντη ομορφιά του πραγματικού σύμπαντος.

Όταν συγχέουμε τον μύθο με την επιστήμη, προσβάλλουμε και τα δύο: αφαιρούμε την ποίηση από τον πρώτο και την αλήθεια από τη δεύτερη.

Δεν χρειάζεται να πιστέψουμε σε “υπερδιαστατικά Ελλάνια όντα” για να θαυμάσουμε το σύμπαν· αρκεί να κοιτάξουμε τον έναστρο ουρανό γνωρίζοντας ότι είμαστε φτιαγμένοι από την ίδια ύλη με τα άστρα.

Αυτό, από μόνο του, είναι πιο μαγικό απ’ οτιδήποτε θα μπορούσε να φανταστεί η φαντασία.

————————————

Ενδεικτικές Πηγές

• NASA – The Pleiades (Messier 45)
• ESA / Hubble – The Pleiades Star Cluster
• NASA – Andromeda Galaxy (M31)
• Event Horizon Telescope – Sagittarius A* Image (2022)
• Encyclopaedia Britannica – New Age Movement
• Perseus Digital Library – Hesiod, Theogony

Το «ΟΧΙ» της 28ης Οκτωβρίου: Μια λέξη, δύο αλήθειες!

Κάθε χρόνο, με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, αναζωπυρώνεται η συζήτηση: ποιος είπε το «ΟΧΙ»; Ο Ιωάννης Μεταξάς ή ο ελληνικός λαός; Η ερώτηση φαίνεται απλή, αλλά κρύβει πίσω της διαφορετικές αναγνώσεις της Ιστορίας — άλλες ειλικρινείς, άλλες ιδεολογικά φορτισμένες. Για να την απαντήσουμε, χρειάζεται να αποδομήσουμε και τις δύο ακραίες αφηγήσεις.

1️⃣ «Το ΟΧΙ το είπε ο Μεταξάς»

Αυτή η άποψη στηρίζεται στο ιστορικό γεγονός ότι ο Μεταξάς, ως επικεφαλής της κυβέρνησης, πήρε την τελική απόφαση να απορρίψει το ιταλικό τελεσίγραφο. Τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940, απάντησε στον Ιταλό πρέσβη Εμανουέλε Γκράτσι με τη φράση στα γαλλικά: «Alors, c’est la guerre!» — δηλαδή, «Λοιπόν, είναι πόλεμος!».¹

Δεν είπε κυριολεκτικά «όχι», αλλά μετέφερε την ίδια ουσία: την άρνηση της παράδοσης. Αυτή η φράση, απλή και κοφτή, συμπυκνώθηκε αμέσως στο θρυλικό «ΟΧΙ» από τον Τύπο και τον λαό.

Ο Μεταξάς, αν και δικτάτορας και φιλογερμανικής κατεύθυνσης, λειτούργησε ως ρεαλιστής στρατιωτικός. Είχε συνειδητοποιήσει ότι η υποταγή στον Μουσολίνι θα σήμαινε de facto κατοχή της χώρας. Γνώριζε ακόμη ότι η Γερμανία, στο πλαίσιο της βαλκανικής της πολιτικής, είχε υποσχεθεί στη Βουλγαρία έξοδο στο Αιγαίο και εδαφικά ανταλλάγματα στη Μακεδονία, γεγονός που καθιστούσε κάθε προσέγγιση ουδετερότητας επικίνδυνη για την ελληνική εδαφική ακεραιότητα.²

Έτσι, όχι από ιδεολογική αντιφασιστική στάση, αλλά από ψυχρό γεωπολιτικό υπολογισμό, επέλεξε την αντίσταση στο πλευρό των Συμμάχων.

Ωστόσο, η άποψη ότι «το ΟΧΙ το είπε μόνο ο Μεταξάς» παραβλέπει την κοινωνική διάσταση του γεγονότος. Η ιστορία δεν γράφεται μόνο με τις υπογραφές των ηγετών, αλλά και με τη βούληση των λαών που υφίστανται τις συνέπειες των αποφάσεών τους.

2️⃣ «Το ΟΧΙ το είπε ο λαός»

Στο άλλο άκρο του φάσματος, η άποψη θέλει το «ΟΧΙ» να είναι αποκλειστικά λαϊκό. Σύμφωνα με αυτή την ανάγνωση, ο Μεταξάς αναγκάστηκε να πει «όχι» γιατί γνώριζε ότι ο λαός δεν θα δεχόταν την υποταγή.

Πράγματι, το ξημέρωμα εκείνης της μέρας, οι Έλληνες ξεχύθηκαν στους δρόμους φωνάζοντας «ΟΧΙ». Παρά τη δικτατορία, τη λογοκρισία και την αστυνομική καταστολή, ο λαός υιοθέτησε αυθόρμητα την απόφαση σαν δική του. Ακόμη και πολιτικοί κρατούμενοι, μεταξύ των οποίων και κομμουνιστές, δήλωσαν την επιθυμία τους να πολεμήσουν, αν και το αίτημά τους δεν έγινε δεκτό από το καθεστώς.³ Αυτό αποδεικνύει ότι το αντιφασιστικό φρόνημα υπήρξε ευρύτερο και βαθύτερο από τις επιλογές της κυβέρνησης.

Όμως, η άποψη ότι «το ΟΧΙ το είπε μόνο ο λαός» αγνοεί το θεσμικό γεγονός ότι, χωρίς την απόφαση της ηγεσίας, δεν θα υπήρχε επίσημη άρνηση στο τελεσίγραφο. Το κράτος διέθετε ήδη στρατιωτική οργάνωση, σύνορα και διοίκηση — μηχανισμούς που, όσο αυταρχικοί κι αν ήταν, αποτέλεσαν το απαραίτητο πλαίσιο για την άμυνα.

Η λαϊκή θέληση χωρίς κρατική οργάνωση δεν μπορεί να μετατραπεί σε μάχη, όπως ακριβώς και η κρατική απόφαση χωρίς λαϊκή συμμετοχή δεν μπορεί να οδηγήσει σε νίκη.

3️⃣ Η σύνθεση των δύο όψεων

Το «ΟΧΙ» ήταν απόφαση ενός ανθρώπου, αλλά ψυχή ενός λαού. Η δύναμή του δεν προήλθε από το γραφείο του Μεταξά, αλλά από τις πλαγιές της Πίνδου και τις καρδιές όσων πολέμησαν, πείνασαν και αντιστάθηκαν. Το καθεστώς έπεσε λίγους μήνες μετά, όμως το πνεύμα του «ΟΧΙ» συνέχισε να ζεί μέσα από την Εθνική Αντίσταση, την οποία οργάνωσαν οι ίδιοι άνθρωποι που η δικτατορία του Μεταξά είχε φυλακίσει.

Γι’ αυτό, το ερώτημα «ποιος είπε το ΟΧΙ» είναι στην πραγματικότητα παραπλανητικό. Η ιστορία δεν είναι διαγωνισμός ιδιοκτησίας, αλλά ισορροπία ανάμεσα στην εξουσία και τη συλλογική συνείδηση. Το «ΟΧΙ» ανήκει και στους δύο — στον Μεταξά, που το διατύπωσε θεσμικά, και στον λαό, που του έδωσε ψυχή, νόημα και διάρκεια.

4️⃣ Το «ΟΧΙ» σήμερα

Ογδόντα πέντε χρόνια μετά, το «ΟΧΙ» εξακολουθεί να λειτουργεί ως σημείο αναφοράς. Όχι πια απέναντι σε ξένους στρατούς, αλλά απέναντι σε μορφές εξάρτησης, κοινωνικής αδικίας και ηθικής υποταγής. Το να λέει κανείς «όχι» δεν σημαίνει άρνηση για την άρνηση, αλλά πράξη αυτογνωσίας: μια απόφαση να μην υποκύψει στο εύκολο, στο βολικό, στο άδικο.

Κι αν ο Μεταξάς είπε «Alors, c’est la guerre», ο λαός απάντησε με έργα: «Θα πολεμήσουμε όλοι». Αυτό είναι, τελικά, το διαχρονικό νόημα του ελληνικού, πατριωτικού και αντιφασιστικού ΟΧΙ.

_____________________

📚 Παραπομπές

1. Εμανουέλε Γκράτσι, Η αρχή του τέλους – Το ημερολόγιο του Ιταλού πρέσβη στην Αθήνα (Εκδόσεις Εστία, 1945). Ο ίδιος ο Γκράτσι καταγράφει τη φράση «Alors, c’est la guerre» ως την απάντηση του Μεταξά στις 3:00 τα ξημερώματα.

2. Mark Mazower, Inside Hitler’s Greece: The Experience of Occupation, 1941–44 (Yale University Press, 1993). Αναλύει τη βουλγαρική πολιτική του Ράιχ και τις υποσχέσεις για έξοδο στο Αιγαίο, οι οποίες καθιστούσαν τη βουλγαρική πίεση απειλή για την Ελλάδα.

3. Νίκος Ζαχαριάδης, Γράμμα από τις φυλακές της Ασφάλειας, 2 Νοεμβρίου 1940, δημοσιευμένο στον Τύπο και στα «Αρχεία του ΚΚΕ». Ο Ζαχαριάδης καλούσε «όλο τον ελληνικό λαό να πολεμήσει ενάντια στον φασισμό», ενώ καταγράφονται και αιτήματα απελευθέρωσης κομμουνιστών για να συμμετάσχουν στην υπεράσπιση της πατρίδας.